აი ია.-online რა არის ჩვენთვის საყდრისი და რატომ უნდა შენარჩუნდეს საერთაშორისო მნიშვნელობის კულტურული ძეგლი

რაში მდგომარეობს ეს უნიკალურობა?

როგორც ვიცით, მსოფლიო ცივილიზაციის ისტორიაში ცნობილია მხოლოდ რამოდენიმე რეგიონი, სადაც წარმოიშვა და განვითარდა კაცობრიობის ცივილიზაცია. ამ წერილში, ყველა მათ ჩამოთვლას და ანალიზს ვერ მოვახერხებთ, მხოლოდ იმ ფაქტს გავუსვამთ ხაზს, რომ კავკასიის გარდა, ცივილიზაციის ამ უძველესი კერების ტერიტორიებზე დღეს მკვიდრი მოსახლეობა აღარ სახლობს. ეს დამტკიცებულია უკანასკნელი პერიოდის ანთროპოლოგიური, გენეტიკური და სხვა სახის კვლევების შედეგად, რისი აღიარებაც დღეს თუ ხვალ მთელ საერთაშორისო სამეცნიერო საზოგადოებას მოუწევს (რაც არ არის მხოლოდ თეორიული მიმართებები, ეს როგორც ბევრს, მათ შორის კომუნისტური იმპერიის იდეოლოგიზირებული მეცნიერების შეხედულებებში ჩარჩენილ ზოგიერთ მეცნიერს ჰგონია.), საყოველთაოდ ცნობილია, რომ კავკასიის რეგიონი ცივილიზაციის სხვა კერებისგან განსხვავებით, ნაკლებადაა შესწავლილი.

სახელმწიფოს კულტურის განვითარების და დაცვის პოლიტიკამ აღნიშნულ პროცესს ხელი ქმედითად უნდა შეუწყოს, რადგან XXI საუკუნეში სწორედ ეს წარმოადგენს ძალზედ მნიშვნელოვან (დამატებითი სახის თავდაცვით!) გარემოებას უძველესი კულტურის მქონე და მკვიდრი მოსახლეობით დასახლებული რეგიონისთვის - ქართული სახელმწიფოსათვის!

რა გააჩნია დღეს საქართველოს უძველესი კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით?

ყურადღებას გავამახვილებთ მხოლოდ ყველაზე მნიშვნელოვან პრეისტორიული დროის მემკვიდრეობაზე, რომელიც, უპირველეს ყოვლისა, ღირებულია თავისი ზოგადსაკაცობრიო კონტექსტით - მსოფლიო მნიშვნელობით.

1. ესაა 1999 წლის 24 ივლისს, ქართველი და გერმანელი არქეოლოგების მიერ, დმანისის ნაქალაქარში, 16-კბილიანი ქვედა ყბისა და 2 თავის ქალას (ქალისა და მამაკაცის) სახით აღმოჩენილი თანამედროვე ადამიანის უშუალო წინაპრის, პრეისტორიული ადამიანის, Homo erectus georgicus ნაშთები. დმანისელი ჰომინიდების - ,,ზეზვას და მზიას" ასაკი 1,7-1,8 მლნ წლითაა დათარიღებული, მაშინ როდესაც უძველესი ევროპელის ასაკად 1 მლნ. წელი იყო მიჩნეული. ამ აღმოჩენამ ძალზედ მნიშვნელოვანი ცვილებები შეიტანა ადამიანის განვითარების ევოლუციური ისტორიის პროცესების ახლიდან გაგებაში და კავკასიის რეგიონი პირველი ადამიანის სამშობლოდ აქცია. ეს აღმოჩენა, საერთაშორისო მეცნიერთა ჯგუფმა XX საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან აღმოჩენათა შორის დაასახელა.

2. ესაა საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეცნიერთა მიერ, 2009 წელს ძუძუანას მღვიმეში აღმოჩენილი 34 ათასი წლის წინანდელი ველური სელის ძაფის ბოჭკოები. ეს აღმოჩენა დასახელებულია იმ ათ საუკეთესო აღმოჩენათა შორის, რომლებმაც კაცობრიობის ისტორია შესცვალეს.

3. ესაა საქართველო ღვინის სამშობლოდ აღიარება. მეცნიერულად დადასტურებულია, რომ ღვინის კულტურა მსოფლიოში 7000 წელს ითვლის და ის მსოფლიოში საქართველოს (კავკასიის) რეგიონიდან გავრცელდა. ქართული სიტყვა „ღვინო“ ხომ ყოველ ენაში ღვინის სახელის ფუძეს წარმოადგენს.

4. ესაა 2013 წელს გამოქვეყნებული დიდი ბრიტანეთის უნივესიტეტის მეცნიერთა ჯგუფის ენობრივი საკითხების მრავალწლიანი კვლევის შედეგები, რომლებიც უახლესი პროგრამების გამოყენებით ხორციელდებოდა. მეცნიერთათვის მოულოდნელად, რამოდენიმეჯერ გადამოწმებულმა(!) კვლევის შედეგებმა, ქართული ენა პრეისტორიული მსოფლიოს ერთ-ერთ უძველეს ენად წარმოაჩინა, რის მიხედვითაც ის მსოფლიოს ხალხთა უძველესი ენების ერთ-ერთ საფუძველ ,,დედა"-ენად არის მიჩნეული. ამ საკითხზე მუშაობა დღემდე გრძელდება არა საქართველოში, არამედ უცხოეთში, რაც ჩვენი ქვეყნისთვის ძალზე სამარცხვინო ფაქტს წარმოადგენს.

5. ესაა 2003 წელს, სამცხე-ჯავახეთში, ბორჯომის რაიონის სოფელ საკირეში, არქეოლოგიური გათხრების დროს, სამარხში ნაპოვნი მეფუტკრეობისა და თაფლის წარმოების კვალი - თიხის ჭურჭელი, რომელიც სამ სხვადასხვა სახეობის ინდივიდუალურად დახუფულ თაფლს (ღიღილო, ცაცხვის ხე და ველური ყვავილი) შეიცავდა, რაც მოწმობს, რომ საქართველოში მეფუტკრეობა ძვ.წ. 27 საუკუნეში მაღალ დონეზე იყო განვითარებული. მეცნიერთა მიერ 2012 წელს გამოქვეყნებული დასკვნის თანახმად, ,,ქართული თაფლი", მანამდე, ეგვიპტის ფარაონ ტუტანჰამონის აკალდამაში ნაპოვნ და უძველესად მიჩნეულ თაფლზე 15 საუკუნით ადრინდელია.

აქ საუბარს აღარ განვავრცობთ მსოფლიოში ერთ-ერთ პოპულარულ მითზე, არგონავტების მოგზაურობაზე კოლხეთში, თუნდაც კავკასიონის ქედზე მიჯაჭვულ პრომეთეს მითზე, ან ბიბლიურ გადმოცემაზე, რომლის თანახმადაც კაცობრიობა წარღვნის შემდეგ სწორედ კავკასიაში გადარჩება; ან რკინის, მეტალურგიის სათავეებთან მყოფ ქართველურ ტომებზე, ქართული პურის უძველეს ჯიშებზე; ქართულ ანბანზე, რომელსაც ენათმეცნიერები მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველეს და სრულყოფილი ანბანურ სისტემად სთვლიან. ის ერთადერთია, რომელიც მზისა და მთვარის კალენდარულ სისტემებს მოიცავს. არაფერს ვამბობთ უნიკალურ ქართულ ხალხურ მრავალხმიან სიმღერასა და ცეკვაზე... და სხვა უნიკალურ მემკვირდეობაზე, რომელიც საერთაშორისო კულტურის ინტერესის საგანს წარმოადგენს.

თავისი უნიკალურობის გამო, საყდრისის კულტურულ-არქეოლოგიური ძეგლი, უპირველესად სწორედ ამ ჩამონათვალის წინა რიგში თავსდება. რადგან მას ცივილიზაციის ეკონომიკის ისტორიის და სამთო წესით წიაღისეულის მოპოვების (ისტორიის) განვითარების თვალსაზრისით, უნიკალური ღირებულება გააჩნია. სრულიად დადასტურებული ფაქტია, რომ პრეისტორიულ ხანაში, ოქროს ინდუსტრიული წესით მოიპოვება საქართველოს ტერიტორიაზე, სწორედ საყდრის-ყაჩაღიანის მაღაროში ხდებოდა. და ეს გავილებით უფრო ადრე, ვიდრე სხვა ცივილიზაციებში, მათ შორის, ეგვიპტეში.

უახლოეს პერიოდში, სწორედ ამ ფაქტის აღიარება მოუწევს მთელს მსოფლიოს იმ შემთხვევაში, თუ კომპანია RMJ Gold Ltd.-მა ქართული სახელმწიფოს ხელშეწყობით არ გაანადგურა პრეისტორიული ხანის აღნიშნული ძეგლი და მკვლევარებს იქ შემდგომი კვლევების გაგრძელების საშუალება მისცა, რამაც ყოველი მიმართულებით უნდა წარმოაჩინოს ამ უნიკალური ძეგლის რაობა, კულტურული კუთვნილება და იმ პერიოდის ცივილიზატორული კულტურის განვითარების დონე, როგორც საქართველოს ტერიტორიაზე, ასევე მთლიანად კავკასიისა და მსოფლიოს მაშტაბით.

ყოველივე ამის მეცნიერულ დადასტურებას საქართველოს სახელმწიფომ მიზანმიმართულად, ქმედითი კულტურის პოლიტიკის ჩამოყალიბებით უნდა შეუწყოს ხელი, რადგან ყოველივე ამ ფაქტობრივი მონაპოვრების აღიარებას უცილობლად მოჰყვება ზოგადად იმ ფაქტის აღიარება, რომ კავკასიის რეგიონი და კერძოდ საქართველოს ტერიტორია წარმოადგენდა კაცობრიობის ცივილიზაციის ერთ-ერთ აკვანს და კულტურული განვითარების ერთ-ერთ უმთავრეს რეგიონს - რასაც XXI საუკუნეში შესაბამისი სახის საერთაშორისო ინტერესი და რეზონანსი გააჩნია.

ასეთი რეგიონების მიმართ - საბერძნეთი, ანატოლოა, ეგვიპტე, ტიბეტი, ტაილანდი, ვენეცია და სხვები – იუნესკოს (გაერთიანებული ერების განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის ორგანიზაცია), ევროკავშირს და სხვა საერთაშორისო სტრუქტურებს, საერთაშორისო სამართალი (მათი განსაკუთრებული დაცვის) გარკვეულ ვალდებულებებს აკისრებს, რადგან ზოგადსაკაცობრიო კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა ცივილიზირებული მსოფლიოს ვალდებულებას წარმოადგენს.

ამ მიმართებებს საქართველოს სახელმწიფომ თავისი პოლიტიკით მხოლოდ რეგიონში კი არ უნდა შეუწყოს ხელი და სხვისი დახმარების მომლოდინე მხოლოდ მომხმარებელი კი არ უნდა იყოს, არამედ პირიქით, თავისი აქტიურობით არსებული ღირებულებების საყოველთაოდ დამკვიდრებას უნდა ცდილობდეს და მისი მნიშვნელობის საყოველთაოდ გაზრდისათვის აქტიურად უნდა იღწვოდეს.