თარგმანი გიორგი მარჯანიშვილისა

ათასობით მხატვრული ნაწარმოების ავტორი მუნკი, უპირველეს ყოვლისა, ტკივილისა და ძრწოლის გამომხატველ ამ სურათთანაა ასოცირებული. ესაა ავტორის ერთ-ერთი ყველაზე სახელგანთქმული სურათი. ის, თავისი სურათის 1893 წელს წარმოშობას, ასე აღწერს: «ორ მეგობართან ერთად გზას მივუყვებოდი. მზე ჩადიოდა, უეცრად ცა სისხლივით წითელი გახდა... ფიორდის და ქალაქის თავზე, სისხლი და ცეცხლის ენები იყო. ჩემმა მეგობრებმა სიარული განაგრძეს, მე ღელვისაგან აცახცახებული დავრჩი და აღვიქვი, თუ როგორ გაგლიჯა ყვირილმა ბუნება.»

ის ერთი საუკუნის შემდეგაც არ გვასვენებს. ედვარდ მუნკი არის მხატვარი, ვინც თავისი ფუნჯები ადამიანის არაცნობიერის უღრმეს ფენებში ამოავლო, რათა იქიდან ხელოვნების ისტორიის ერთ-ერთი ყველაზე შავი ქმნილება ამოეღო. «კოცნასთან», “ვამპირთან», «მოწიფულობასთან» ერთად, «ყვირილი»* «სიცოცხლის ფრაზის» ნაწილი არის - ტკივილით, მარტოობით, მელანქოლიით და სიკვდილით გამსჭვალული ეგზისტენციალური ქმნილება. კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება ჯოჯოხეთში!

შეხედეთ ამ შეძრწუნებულ კაცს, რომელიც ყურებს იცობს და ღრიალებს. ეს თავად მუნკია! ის ავტოპორტრეტებზე გიჟდებოდა, სიცოცხლის მანძილზე, 40-ოდე ავტოპორტრეტი დახატა. ეს ჩანახატების, გრაფიკის და ფოტოგრაფიების ჩაუთვლელად. შავ კამზოლში გამოწყობილი უთმო და მოტივტივე მუნკი, ცოცხალ-მკვდრად გამოიყურება. ესაა ძველი დემონებით გატანჯული მისი სულის უკომპრომისო წარმოდგენა. «ავადმყოფობა, სიგიჟე და სიკვდილი არიან ანგელოზები, რომლებიც ჩემს აკვანს ჩემი გაჩენისას დასცქეროდნენ», ამბობდა მუნკი იმ წელს, როდესაც ის «ყვირილს» ხატავდა.

ვან გოგის მსგავსად, მუნკიც იმ შეჩვენებულ მხატვრებს რიცხვს ეკუთვნის, რომელთა შემოქმედებაც მათი ცხოვრების ტრაგიკული მოვლენებისგან განუყოფელია. ბავშვობაში, ჭლექისგან დედა და და დაეღუპა. შემდეგ დამანგრეველი ალკოჰოლიზმისგან დამძიმებული დეპრესია იყო. ამან მუნკი ფსიქიატრიულ კლინიკაში მიიყვანა. შემდეგ ამაოხრებელი ჟინი. მას საყვარელმა ტყვია ესროლა, ამ ტყვიამ მას თითი მოათალა. აქედან გასაგებია, თუ რატომაა, რომ ხელოვნების ისტორიკოსთა უმრავლესობა, მუნკის შემოქმედებას ფსიქოანალიზის შუქზე როგორც «მეხსიერების სამუშაოს», შემოქმედებით კათარზისს განიხილავს. ჯამში, ტილოს პირისპირ მდგარი მუნკი, უსასრულოდ იხსენებდა დის სიკვდილს.

დიაგონალურად დალაგებული სამი ძელი, სურათს ორად ყოფს. მარჯვნივ, ვერტიკალური ნარინჯისფერი ზოლი, ჩვენს პირისპირ მდგომი ამ შეძრწუნებული პერსონაჟისთვის თავის არიდებას შეუძლებელს ხდის. თითქოს მაყურებელს უყვირიან და ისიც ამ ყვირილის მძევალი არის. მუნკი პერსპექტივას აბრუნებს, რომელიც მის ხელში სივრცეს უფრო ხურავს, ვიდრე ხსნის. მიზანი, მაყურებლის ტილოში პროექციის გაადვილებაა. ეს არნახული მხატვრული სივრცე, მხატვარმა თეატრის რეჟისორებთან, ავგუსტ სტრინდბერგთან და მაქს რეინჰარდთან ურთიერთობისას გამოიგონა.